Candida balanitis

Farmacotherapeutische richtlijn

Auteur: H. Folmer

Inleiding

Balanitis is een acute of chronische ontsteking van het epitheel van de glans penis. Vaak is ook de voorhuid ontstoken (1). Er zijn diverse mogelijke oorzaken, maar infectie met Candida albicans (gist) is de meest voorkomende oorzaak van balanitis (2). Deze wordt gekenmerkt door erytheem, oppervlakkige erosies met schilfering, soms gepaard gaand met kleine pustels of papels. Klachten kunnen bestaan uit pijn of een jeukend, branderig gevoel (3).
Candida-balanitis kan ontstaan na gemeenschap met een geïnfecteerde partner. Aan persisterende of recidiverende Candida-balanitis kan diabetes mellitus ten grondslag liggen (1,4). Andere oorzaken van balanitis kunnen zijn: irritatie (smegma, urine, zeep) al dan niet in combinatie met slechte hygiëne, trauma, contactdermatitis, infectie (bacteriën) of een systemische ziekte als psoriasis of het syndroom van Reiter.
Balanitis komt bij onbesneden mannen vaker voor dan bij besneden mannen. Bij een bestaande phimosis is de kans op (recidiverende) balanitis groter (1,4). In dergelijke gevallen kan de phimosis beter operatief behandeld worden. Candida-balanitis is meestal 'self-limiting' omdat de gist in de relatief open omgeving van de glans moeilijk kan overleven (4).

Niet-medicamenteuze therapie

Als onderdeel van de algemene hygiëne wordt aangeraden de ruimte tussen voorhuid en glans regelmatig schoon te spoelen (gewoonlijk één keer per dag, bij infectie drie- tot viermaal per dag gedurende drie dagen). Dit gebeurt bij voorkeur met ruim lauw water (zonder zeep). Bij phimosis kan dit met behulp van een 10 ml injectiespuit zonder naald; straal langs de eikel richten (5). Bij geringe klachten is dit veelal voldoende (4).

Indicaties voor farmacotherapie

Candida-balanitis

Farmacotherapeutische mogelijkheden

Antimycotica (lokaal of oraal)

ANTIMYCOTICA
Werkzaamheid Hierover zijn weinig onderzoeksgegevens beschikbaar. Lokale antimycotica lijken goed werkzaam en onderling ongeveer gelijkwaardig: succespercentages variëren van 70 tot 100% (1,4).
Een open gerandomiseerd vergelijkend onderzoek (n=130) naar de effectiviteit van 1% clotrimazol 2 keer per dag lokaal en van eenmalig 150 mg fluconazol oraal laat bij beoordeling na 10 dagen eenzelfde resultaat zien: klinische genezing of verbetering (90%) en mycologische eradicatie (80%). Bij beoordeling na 30 dagen zijn de resultaten eveneens vergelijkbaar: 70 tot 80% (2).
Bijwerkingen Jeuk, branderigheid, irritatie en allergische reacties kunnen na lokale applicatie optreden.

Beleid

Het geven van adviezen over een goede hygiëne van glans en voorhuid is vaak voldoende.

Als medicamenteuze behandeling nodig is wordt gekozen voor een antimycotische crème, een imidazolderivaat; tweemaal daags gedurende één tot twee weken is dan doorgaans voldoende (2,3).
Eenmalig oraal 150 mg fluconazol is een tweede keus behandeling die vooral bij ernstige symptomen aan te bevelen is en wanneer lokale therapie (door bijvoorbeeld phimosis) onmogelijk is (3).
De partner zal in het algemeen meebehandeld worden indien deze klachten heeft die wijzen op een Candida-vulvovaginitis of bij eventueel frequent recidiveren van de balanitis.

Als de aandoening niet op de therapie reageert of snel recidiveert, wordt de diagnose heroverwogen.

Literatuur

Vohra S, Badlani G. Balanitis and balanoposthitis. Urol Clin North Am 1992; 19: 143-7.
Stary A, Soeltz-Szoets J, Ziegler C, Kinghorn GR, Roy RB. Comparison of the efficacy or oral fluconazole and topical clotrimazole in patients with candida balanitis. Genitourinary Medicine 1996; 72: 98-102.
National guideline for the management of balanitis. Clinical effectiveness Group. Sex Transm Infect 1999; 75: 85-88.
Coldiron BM, Jacobson C. Common penile lesions. Urol Clin North Am 1988; 15: 671-85.
Jamin R. Schoonspoelen van de voorhuidzak. Huisarts Wet 1989; 32(3): 106-7.